بازار فرابورس چیست؟
در سال‌های گذشته نام بازار بورس را توسط دوستان و رسانه مکررا می‌شنویم و شاید خیلی از افراد با این بازار سر و کار دارند. تا به الان متوجه شده‌ایم که بورس بازاری برای معامله اوراق بهادار است و با سرمایه‌گذاری می‌توان از این بازار کسب سود داشت. در این بین ممکن است که عبارت دیگری به نام فرابورس نیز به گوش شما خورده باشد که در ذهنتان سوالاتی را به وجود آورد. بعضا خیلی از عزیزان ممکن است این دو بازار را یکی بدانند و بدون داشتن آگاهی‌های لازم اقدام به خرید و فروش سهام در این بازار کنند. در این مقاله می‌خواهیم با تاریخچه بازار فرابورس و تفاوت‌های آن با بورس و انواع سهام در فرابورس بیشتر آشنا شویم. تا پایان مقاله همراه ما باشید تا متوجه شوید که بازار فرابورس چیست؟
تاریخچه فرابورس
تاسیس و راه اندازی بازارهای خارج از بورس در سال ۱۳۸۴ در قوانین بازار اوراق بهادار تصویب شد. اگر بخواهیم تعریفی کوتاه از بازار فرابورس داشته باشیم، به داد و ستد بیرون از بورس (over the counter) یا (اختصاری otc) گفته می‌شود که به طور مستقیم میان دو طرف بدون هیچگونه نظارتی از جانب یک بورس انجام می‌گیرد. طبق ماده 4 قانون بازار اوراق بهادار قانون صدور، تعلیق و لغو فعالیت بازارهای خارج از بورس بر عهده شورای عالی بورس است. همچنین تاسیس بازارهای خارج از بورس و نظارت بر فعالیت آنها، مانند تاسیس بورس‌ها و نهادهای مالی دیگر، منوط به ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار است. با توجه به دستورالعمل فعالیت بازارهای خارج از بورس شورای عالی بورس که در سال 1386 مصوب شد و طبق ماده 4 قانون بازار اوراق بهادار و مجوز سال 1387 سازمان بورس و اوراق بهادار، در سال 1387 شرکت فرابورس در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات تجاری به ثبت رسید و فعالیت خود را آغاز کرد.
بازار فرابورس چیست؟
فرابورس مانند بورس یک بازار است که در آن سهام شرکت‌ها معامله شده و براساس میزان عرضه و تقاضا قیمت‌گذاری می‌شود (مانند خرید و فروش سهام در بورس). در بازار فرابورس به دلیل راحت‌تر بودن فرآیند پذیرش و خرید و فروش در آن، شرکت‌های کوچک هم می‌توانند سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کنند.
به دلیل سخت گیری‌ها و فیلتر‌هایی که سازمان بورس برای پذیرش شرکت‌ها اعمال کرده، معمولا همه شرکت‌ها قادر به پشت سر گذاشتن فیلترهای سازمان بورس نیستند و معمولا سهام این دسته از شرکت‌ها در بازار فرابورس عرضه می‌شود. سهام بعضی شرکت‌های بزرگ کشور نیز هستند که در بازار فرابورس قرار گرفته مانند: شرکت ذوب آهن اصفهان، شرکت گروه سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی و خیلی از شرکت‌های بزرگ دیگر که در بازار فرابورس پذیرش شده‌اند.
بازارهای فعال در فرابورس ایران
انواع بازار در فرابورس به ۴ بازار اول، بازار دوم، پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم تشکیل می‌شود.
بازار اول فرابورس
بازار اول دارای سخت‌ترین شرایط در میان بازارهای OTC بوده و ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت‌های عضو آن کمتر از سایرین است. دامنه نوسان قیمت سهام در آن همانند دامنه نوسان قیمت سهام در بازار بورس است. در این بازار تنها آن دسته از شرکت‌های سهامی عام پذیرفته شده و سهام آنها مورد معامله قرار می‌گیرد که میباست شرایط خاصی را داشته باشند. مانند:
- فاقد هرگونه زیان انباشته باشد.
- حداقل باید ۱۰ درصد از کل سهام ثبت شده، شناور باشد.
- در بدترین حالت، ۲۴ ماه از بهره‌برداری شرکت گذشته باشد.
- مدیر عامل و اعضای هیئت مدیره فاقد هرگونه سوپیشینه و محکومیت‌های کیفری، سو شهرت در زمینه فعالیت‌های شغلی خود و پرونده تخلف مرتبط با قوانین سازمان بازار بورس باشند.
بازار دوم فرابورس
در بازار دوم نیز مانند بازار اول، اوراق بهادار شرکت‌های سهامی عام خرید و فروش می‌شوند. اما بازار دوم دارای شرایط سخت‌گیرانه کمتری است و شرکت‌هایی که شرایط مناسب برای عضویت در بازار اول را نداشته باشند، در بازار دوم پذیرفته می‌شوند. این عضو‌ها ممکن است شرکت‌های کوچک، نوپا، زیان ده و یا شرکت‌هایی باشند که قصد تبدیل شدن یه سهامی عام از سهامی خاص به منظور افزایش سرمایه را دارند. شرایط پذیرش این شرکت‌ها عبارت است از:
- حداقل ۱۲ ماه از تاسیس این شرکت گذشته باشد.
- هیچ گونه پرونده یا شکایت مالی در ارتباط با شرکت وجود نداشته باشد.
- میزان سهام شناور شرکت، حداقل ۵ درصد از سهام ثبت شده را شامل شود.
- اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت، فاقد هرگونه سابقه محکومیت قطعی کیفری باشند.
بازار پایه فرابورس
در بازار پایه به داشتن شرایط دو بازار اول و دوم نیاز نیست. شرایط در این بازار تسهیل پیدا کرده و نیازی به گذراندن پروسه پذیرش نیست. این بازار به ترتیب شامل سه بخش بازار زرد، نارنجی و قرمز می‌شود که ریسک سرمایه‌گذاری در نمادهای بازار پایه‌ای به مراتب بسیار بالاتر از بقیه بازارها می‌باشد. دامنه نوسان قیمت‌های سهام بازار پایه به ترتیب، بازار زرد ۳ درصد، بازار نارنجی ۲ درصد و بازار قرمز ۱ درصد می‌باشد.
شرکت‌های عضو بازار زرد درخواست پذیرش را نداشته و تنها به دلیل الزام قانونی باید در این بازار ثبت شوند. اعضای بازار نارنجی در واقع شرکت‌هایی هستند که نام آنها در سازمان بورس ثبت شده است اما فاقد شرایط لازم برای پذیرش هستند. به این ترتیب آن دسته از شرکت‌ها که پذیرش آنها به دلیل از دست دادن شرایط لازم برای حضور در بازارهای فرابورس یا بورس لغو می‌شود، در بازار قرمز حضور پیدا می‌کنند. این بازار شرایط خیلی ساده‌تر و ابتدایی‌تر بوده و ریسک سرمایه‌گذاری در سهام‌های این دسته بسیار پر ریسک‌تر از بازار زرد و نارنجی می‌باشد.
بازار سوم فرابورس
بازار سوم را شرکت‌هایی تشکیل می‌دهند که شرایط پذیرش در فرابورس را ندارند و تنها با انجام کارهای اداری می‌توانند در بازار عضو شوند. بنابراین حتی شرکت‌های سهامی عام در شرف تاسیس نیز می‌توانند در آن پذیره نویسی انواع مختلفی از اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت رهنی، گواهی سپرده بانکی، اوراق مشارکت، سهام شرکت‌های سهامی و… بپردازند.
در بین بازارهای فرابورس ایران متداول‌ترین بازارها بازار اول دوم و سوم هستند.
مزایای بازار فرابورس
طبق قوانین همه مزایای موجود برای سازمان‌های پذیرفته شده در بورس، برای اوراق بهادار و سهام شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس نیز تعریف شده‌اند. اما می‌توان به چند مورد به عنوان مزایای ثبت یک شرکت در فرابورس اشاره کرد:
مهم‌ترین کارکرد بورس‌های اوراق بهادار، امکان تامین مالی ارزان قیمت و در دسترس، از عموم مردم و سرمایه گذاران است. شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار علاوه بر تامین مالی از طریق فروش سهام خود، در صورت نیاز به منابع مالی جدید، امکان صدور سهام جدید و واگذاری آن به مردم را دارا هستند: منابع مالی حاصل از افزایش سرمایه ارزان قیمت بوده و فعالیت شرکت را افزایش نمی‌دهد.
- معافیت مالیاتی
شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس ایران امکان برخورداری از معافیت مالیاتی تا 10 درصد درآمد خود را پس از پذیرش و عرضه سهام در بورس، دارا هستند. (شرکت‌های حاضر در بازار پایه از شمول این معافیت مستثنی هستند.)
- معرفی شرکت به بازار
با توجه به انعکاس اخبار و قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در سایت رسمی فرابورس، رسانه‌ها و سایر پایگاه‌های اطلاع رسانی، نام و برند شرکت‌های حاضر در فرابورس به صورت روزانه منتشر شده و موجب معرفی شرکت به آحاد جامعه، سرمایه گذاران، مشتریان و سایر افراد ذینفع می‌شود.
- شفافیت اطلاعاتی
با توجه به انعکاس اطلاعات مالی شرکت‌های پذیرفته شده در سایت رسمی سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت فرابورس ایران و دسترسی عموم علاقمندان به اطلاعات قابل اتکا و استاندارد شده، مخاطبان شرکت افزایش یافته و افراد حقیقی یا حقوقی بیشتری به سرمایه‌گذاری در شرکت ترغیب می‌شوند.
- کشف عادلانه قیمت سهام
قیمت شناسایی شده در مبادلات سهام در بورس‌ها از برآیند عرضه و تقاضای سهام توسط عموم فعالان بازار به دست می‌آید و قیمتی رسمی محسوب شده و مبنایی برای تعیین ارزش شرکت محسوب می‌شود.
- وثیقه‌گذاری سهام
شبکه بانکی کشور، سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران یا فرابورس ایران را به عنوان دارایی قابل قبول به منظور وثیقه‌گذاری و اخذ تسهیلات به رسمیت می‌شناسد: از این رو سهامداران عمده و سایر سهامداران شرکت‌ها می‌توانند از طریق توثیق سهام شرکت مورد نظر خود، نسبت به اخذ تسهیلات اقدام کنند.
- امکان توزیع اوراق بهادار در بازار ابزارهای نوین مالی
شرکت‌های فعال در فرابورس این امکان را دارند تا منابع مالی طرح‌های دلخواه خود را تا سقف 60 درصد سرمایه‌گذاری در طرح پروژه، توسط توزیع اوراق تامین کنند.
تفاوت بین بازار بورس و بازار فرابورس
- تفاوت اصلی بین بازار بورس و فرابورس شرایط پذیرش شرکت‌ها در این دو بازار است که در بورس شرایط پذیرش به نسبت دشوارتر است.
- قوانین سخت‌گیرانه بورس سبب شده که نمادهای بازار بورس ریسک کمتری به نسبت فرابورس را محتمل شوند. علاوه بر کاهش ریسک در بورس قدرت نقد شوندگی سهام در آن به نسبت بالاتر می‌باشد.
- کارمزد تراکنش‌های خرید و فروش کمی پائین‌تر از بورس است.
- تقسیم‌بندی بازارها در بورس و فرابورس متفاوت است. فرابورس دارای هفت بازار: اول، دوم، سوم، ابزارهای نوین مالی، پایه، شرکت‌های کوچک و متوسط و ابزار مشتقه است. اما بورس فقط دارای دو بازار اول و دوم است.
- دوره ثبت شرکت‌ها در فرابورس به علت ساده‌تر بودن شرایط پذیرش نسبت به بورس، کمتر است.
- یکی از تفاوت‌های دیگر این دو بازار تا چند سال گذشته، دارا بودن حجم مبنا سهام بود که به نمادهای فرابورسی اضافه شد.
با توجه به مطالبی که گفته شد، بازار فرابورس نوعی از بازار سرمایه است که مانند بازار بورس برای معاملات سهام شرکت‌ها با شرایط پذیرش آسان‌تر است. سخت‌گیری برای پذیرش نماد شرکت‌ها در این بازار نسبت به بازار بورس وجود ندارد. اما در مقابل ریسک سرمایه‌گذاری در نمادهای مورد معامله در این بازار نیز به نسبت نمادهای بورسی بسیار بیشتر است. افرادی که تمایل به سرمایه‌گذاری در این بازار را دارند، ابتدا باید قوانین و شرایط بازار فرابورس آشنا شده و براساس میزان ریسک‌پذیری خود، اقدام به سرمایه‌گذاری کنند.
ما سعی کردیم به مهم‌ترین نکاتی که شما قبل از ورود به بازار فرابورس باید بدایند، اشاره کنیم و امید است که این مطالب برای شما مفید و کاربردی بوده باشد.
خواندن مقالات زیر را نیز به شما توصیه می کنیم:
دیدگاهتان را بنویسید