در تالار بورس ایران چه می‌گذرد؟
شما هم روزانه از اخبار یا منابع مختلف ممکن است اطلاعاتی در مورد بورس بشنوید. این سوال مطرح می‌شود که بورس چیست و چه عاملی سبب محبوبیت آن شده است. به عبارت ساده بورس یک بازار در سطح جهانی است. در ادامه به توضیح بیشتر در مورد بورس می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا در مورد اینکه در تالار بورس ایران چه می‌گذرد اطلاعات بیشتری کسب کنید.
تاریخچه پیدایش بورس در ایران:
قبل از اینکه بدانیم در تالار بورس ایران چه می‌گذرد، بهتر است کمی در مورد تاریخچه آن بدانیم. در ابتدا ایده مشارکت دادن افرادی دیگر در فعالیت‌های تجاری سبب شد تا بورس به وجود بیاید. ناگفته نماند که این ایده اولیه تا زمانیکه عنوان بورس به آن تعلق گرفت تغییر و تحول‌هایی زیادی داشت. حال ممکن است این سوال برای شما ایجاد شود که ایده اولیه چه بود؟ ایده اولیه را بازرگانان اروپایی زمانی مطرح کردند که طی فعالیت‌های تجاری که داشتند، ضرر مالی زیادی متوجه آنها شد. ضرر زیاد سبب شد تا این افراد به دنبال پیدا کردن راهی باشند تا بتوانند با اجرای کردن آن ضرر مالی که متوجه آنها می‌شود را کاهش دهند. بهترین ایده برای این شرایط شریک کردن افرادی دیگر در ضرر بود! البته بهتر است بگوییم بازرگانان با هدف تقسیم ضرر از افرادی که تمایل به شراکت با آنها را داشتند دعوت کردند تا مبلغی را به عنوان سرمایه گذاری به آنها بدهند.
در این شرایط اشخاص در مورد کسب و کارهای مختلف تحقیق می‌کردند سپس مبلغی از پول خود را در آن کسب و کار سرمایه گذاری می‌کردند. این اشخاص سرمایه گذار بودند و بازرگانانی که از مشارکت افراد در کسب و کار خود استقبال می‌کردند، سرمایه پذیر نام داشتند. مشارکت بین سرمایه گذار و سرمایه پذیر سبب میشد تا سرمایه اولیه برای راه اندازی یک کسب و کار بیشتر باشد. این موضوع سبب گسترش کسب و کار میشد. هر چه کسب و کار بزرگتر باشد سود حاصل از آن نیز بیشتر است. ناگفته نماند که سرمایه گذاران فقط در زیان شریک نیستند. اگر فعالیت‌های تجاری که با این سرمایه انجام می‌شوند، خوب و سودمند باشد، سرمایه گذاران همانند ضرر در سود حاصل نیز شریک هستند.
در خصوص نحوه تقسیم سود و ضرر حاصل از فعالیت‌های تجاری یا کسب و کارها لازم به توضیح است که در دوره‌های زمانی مشخص شده سرمایه مورد نیاز کسب و کار و سود و ضرر آن محاسبه می‌شود. در پایان هر شخص متناسب با مبلغ اولیه‌ای که سرمایه گذاری کرده است، در سود یا ضرر حاصل شریک است. این یک ایده و رابطه دو سر سود بود. هم برای سرمایه گذار موفقیت آمیز بود و سبب میشد تا سود کسب کند. هم برای سرمایه پذیر خوب بود زیرا به گسترس کسب و کارش کمک می‌کرد.
توضیحات گفته شده در مورد تاریخچه پیدایش بورس است. در ادامه به توضیح در این مورد می‌پردازیم که تاریخچه پیدایش بورس در ایران چیست؟ موفقیت آمیز بودن ایده بازرگانان اروپایی سبب شد تا توجه افراد از نقاط مختلف به اجرایی کردن این ایده جلب شود. تقاضای زیاد سبب شد تا مراکزی برای برقراری ارتباط بین سرمایه گذار و سرمایه پذیر به وجود بیاید. نخستین مرکز ارتباطی بین این دو گروه در آمستردام هلند تاسیس شد. کمپانی هند شرقی هم نخستین شرکتی بود که سهام خود را در این مرکز عرضه کرد.
مطالعاتی که در مورد تاریخچه تاسیس بورس در ایران انجام شده است، نشان دهنده این موضوع می‌باشد که اولین جرقه‌های تاسیس بورس در ایران مربوط به سال ۱۳۱۵ است. یک شخص بلژیکی به نام ران لوترفلد برای تاسیس بورس در ایران مطالعات زیادی انجام داد. این شخص زمینه‌های اولیه تاسیس بورس در ایران را فراهم کرد. علاوه بر این اسناد داخلی بورس را تهیه کرد و این اسناد را برای تاسیس بورس در ایران به دولتمردان ایرانی ارائه کرد. وقوع جنگ جهانی دوم در آن سالها و درگیری ایران سبب شد تا تلاش‌های او برای تاسیس بورس در ایران موفق واقع نشود. پس از آن سال به دلیل جنگ جهانی دوم ایده تاسیس بورس در ایران در حدود ۲۵ سال به تعویق افتاد.
پس از گذشت این مدت زمان در سال ۱۳۴۱ برای تاسیس بورس در ایرانی کمیسیونی در وزارت بازرگانی برگزار شد. در این کمیسیون نمایندگان وزارت دارایی، نمایندگان بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران و نمایندگان وزارت بازرگانی حضور داشتند. این افراد اولین موافقت نامه برای تاسیس بورس در ایران را تنظیم و ارائه کردند. پس از تنظیم این توافق نامه از سرپرست دبیر کل بورس بروکسل به جهت همکاری در تاسیس بورس ایران دعوت شد تا به ایران بیاید. این شخص در اواخر همان سال تنظیم موافقت نامه یعنی اواخر سال ۱۳۴۱ در ایران حضور یافت. در نهایت چهار سال بعد از تشکیل کمیسیون فوق یعنی در سال ۱۳۴۵ مجلس، قانون تشکیل بورس اوراق بهادار را تصویب کرد. پس از تصویب مجلس قانون تشکیل اوراق بهادار را وزارت اقتصاد برای اجرایی کردن به بانک مرکزی ابلاغ کرد.
به طور کلی تاسیس بورس در ایران با تاخیرهای زیادی مواجه بود. پس از ابلاغ این قانون برای اجرا، اجرا شدن آن از سوی بانک مرکزی نیز بدون تاخیر نبود! در نهایت یک سال بعد از اینکه قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در تهران از سوی مجلس تائید شد، بانک مرکزی آن را اجرایی کرد. در پانزدهم بهمن ماه سال ۱۳۴۶ بورس اوراق بهادار تهران تشکیل شد. شروع فعالیت این بورس با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعت و معدن آغاز شد. بانک توسعه صنعت و معدن که فروش سهام آن آغازگر فعالیت بورس اوراق بهادار تهران بود، بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی ایران در آن سالها بوده است.
سیر تحولات بازار بورس ایران:
تحولات تالار بورس ایران در طول زمان را می‌توان به ۴ بخش کلی تقسیم کرد. بخش اول مربوط به دوران قبل از انقلاب است. در این دوران عمده سهامی که در بورس ایران ارائه میشد عبارتند از: سهام بانک صنعت و معدن، شرکت نفس پارس، سیمان شمال، سیمان تهران، اوراق قرضه دولتی، بانک توسعه صنعتی، اوراق قرضه عباس آباد، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اسناد خزانه ایران بود. تا سال ۱۳۵۷ که انقلاب شد در حدود ۱۰۵ شرکت در بورس فعالیت داشتند و سهام خود را در بورس ارائه کرده بودند.
وقوع انقلاب بی تاثیر در بورس ایران نبود! رویدادهای سیاسی و شروع جنگ تحمیلی در آن زمان و رویدادهای دیگر سبب شد تا با وجود قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران باز هم تعداد شرکتهایی که تمایل به ارائه سهام خود در بورس داشتند، کاهش پیدا کند. به گونه‌ای که ۱۰۵ شرکتی که در سال ۱۳۵۷ در بورس فعالیت داشتند در پایان سال ۱۳۶۸ به ۵۶ شرکت فعال کاهش پیدا کردند.
پس از سال ۱۳۶۸ شکل گیری سیاست دولت مبنی بر گسترش بازار سرمایه سبب شد تا بورس سیر صعودی داشته باشد. به گونه‌ای که تا سال ۱۳۷۵ تعداد شرکتهایی که سهام خود را در بوس ارائه می‌کردند به ۲۵۰ شرکت برسد. در این سالها اجرای اقدامات دیگری نظیر ارائه سهام شرکت‌های دولتی در بورس، عرضه سهام این شرکت‌ها از طریق شبکه بانکی در سراسر ایران و فراهم آوردن امکان عرضه سهام به کارگران سبب شد تا بورس در بین مردم محبوبیت بیشتری پیدا کند و شناخته‌تر شود. این روند صعودی گسترش و شناخت بیشتر بورس تا سال ۱۳۸۳ ادامه دار بود. همه این عوامل سبب شد تا بورس در این دوران سهامداران زیادی را به خود ببیند و تالار بورس اوراق بهادار تهران تب و تاب زیادی داشته باشد.
تحولات تالار بورس ایران پس از سال ۱۳۸۴:
در ادامه پاسخ به این سوال که در تالار بورس ایران چه می‌گذرد؟ بهتر است تا چهارمین دوره تحول بورس که نقش زیادی در گسترش و پیشرفت بورس داشت، آشنا شوید. چهارمین دوره تحولات بازار بورس ایران همزمان با دوره شکوفایی آن بود. تالار بورس ایران از زمان تاسیس تا کنون فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است. در این بین می‌توان به تاخیرهای ایجاد شده برای تاسیس آن، تاثیر تحولات سیاسی و جنگ تحمیلی بر روی ارزش سهام بورس و در نهایت شکوفایی آن در سالهای ابتدایی دهه ۸۰ اشاره کرد. با این وجود هیچ یک از این فراز و نشیب‌ها سبب از بین رفتن بورس نشد و این بازار همچنان به کار خود ادامه می‌دهد. در بین موارد زیادی که بر روی فعالیت‌های بورسی تاثیر گذار بودند، از تصویب یک قانون جدید تحت عنوان قانون بازار اوراق بهادار ایران که در سال ۱۳۸۴ تصویب شد، می‌توان به عنوان مهمترین تحول تاریخی که سبب پیشرفت و گسترش بورس در ایران شد یاد کرد. تصویب این قانون با هدف رفع نارسایی‌ها و نواقص قانون اولیه بورس که بر سر راه توسعه آن وجود داشتند، زمینه ساز گسترش بورس در ایران شد.
تصویب این قانون سبب شد تا بخش‌های نظارتی بورس از بخش‌های عملیاتی آن جدا شوند. تفکیک بخش‌های نظارتی بورس از بخش‌های عملیاتی آن به این معنا است که سازمانی تحت عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار با هدف نظارت بر بازار سرمایه ایران تشکیل شد. پس از این در سال ۱۳۸۹ سامانه معاملات آنلاین راه اندازی شد که یک نقطه عطف دیگر در سیر تحولات تالار بورس ایران است. سامانه معاملات آنلاین سبب بهبود ارزش معاملات و شناخته‌تر شدن آن در بین مردم شد. علاوه بر این دسترسی به بورس را نیز آسان‌تر کرد. لازم به توضیح است که سازمان بورس خود تحت نظارت یک ارگان دیگر به نام شورای عالی بورس است. این سازمان وظایف متعددی در زمینه فعالیت‌های بورسی دارد. از جمله مهمترین وظایف این سازمان می‌توان به وظیفه آن در خصوص نظارت بر عملکرد بورس از جنبه‌های مختلف اشاره کرد.
بخش‌های فعال بورس:
بورس شامل بخش‌های مختلفی است. امروزه در ایران چهار بخش از بورس فعالیت دارد. در ادامه به توضیح در مورد چهار بخش بورس ایران که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ایران قرار دارند اشاره می‌کنیم.
- بورس اوراق بهادار ایران: در این بخش از بورس معاملات سهام شرکت‌های مختلف و سایر اوراق بهادار موجود در کشور نظیر اوراق مشارکت و… انجام می‌شود.
- فرا بورس ایران: این بخش از بورس مربوط به شرکتهایی است که به دلایل مختلفی سهام آنها در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته نشده است. سهام این شرکت‌ها در بخش فرا بورس ایران مورد داد و ستد قرار می‌گیرد.
- بورس کالای ایران: همانطور که از نام آن قابل حدس است، در این بخش از بورس کالا و محصولات مختلف نظیر محصولات کشاورزی، محصولات پتروشیمی و… مورد معامله قرار می‌گیرند.
- بورس انرژی: معاملات مربوط به حامل‌های انرژی مثل برق، زغال سنگ و… در این بخش انجام می‌شود.
در این مقاله به توضیح در مورد اینکه در تالار بورس ایران چه می‌گذرد، پرداختیم. از اوایل سال ۱۳۹۹ تا اکنون به طور میانگین ارزش نقدینگی بورس اوراق بهادار ایران به بیش از ۳۶۰۰ هزار میلیارد تومان، که مبلغی معادل ۲۰۰ میلیارد دلار است، می‌رسد. اقداماتی نظیر طراحی انواع اوراق بهادار، راه‌اندازی نهادهای مالی مختلف، گسترش فعالیت‌های آموزشی در زمینه فعالیت در بورس و همچنین اطلاع رسانی قوی در این مورد سبب گسترش قابل توجه سهام داران در بازار بورس شده است. ناگفته نماند روند رشد و گسترش بازار بورس همچنان ادامه دار است. از جمله دیگر عوامل مهمی که سبب گسترش و محبوبیت بیشتر بورس شده است، این است که بورس اولویت اصلی مردم براس سرمایه گذاری است.
این مقالات هم به شما در آشنایی بیشتر با بازار بورس ایران کمک می‌کند:
دیدگاهتان را بنویسید